In deze Ultieme Kalimba Guide probeer ik met de kennis die ik in de afgelopen maanden heb opgedaan, vragen over de Kalimba te beantwoorden. In dit bericht heb ik het over het stemmen van het instrument en hoe ik mijn exemplaar op je juiste toon krijg. Ben je benieuwd naar wat een Kalimba precies doet en waar jij er ook eentje kunt kopen? Lees dan hier mijn vorige bericht uit deze serie aan blogstukken.

Andere onderwerpen die ik nog ga bespreken, zijn:

Even in het kort: wat is een Kalimba?

Een Kalimba is een Afrikaans muziekinstrument dat bestaat uit metalen tongen die vastzitten aan een klankkast. Door deze tongen aan te slaan met je duimen, creëer muziek. Het geluid van de Kalimba lijkt wat op het geluid van een zacht muziekdoosje.

Stemmen

Stel, je hebt net een nieuwe Kalimba in handen, waar je graag je eerste noten op wilt spelen. Je hebt alleen geen idee of hij wel goed klinkt.

De meest voorkomende key waarin de Kalimba is gestemd is C Major. Bijna alle instructieboekjes voor Kalimba’s zijn hier ook voor gemaakt.
Zoals ik in mijn vorige blogstuk al kort vertelde, werkt het instrument door middel van Easy Tabs, waarbij je in plaats van noten van een notenbalk, juist letters en cijfers leest om de noten te bepalen. Hoe je deze dan leest, leg ik in een volgend bericht uit. Ik vond het door de letters in ieder geval makkelijker om mijn Kalimba te stemmen.

De stemhamer

Om de Kalimba te kunnen stemmen, heb je een stemhamer nodig. Dit is een klein, metalen hamertje dat precies smal genoeg is om één tong per keer aan te kunnen slaan. Raak deze hamer niet kwijt! Dat hij klein is, is handig voor het stemmen, maar zorgt er wel voor dat hij gemakkelijker zoek kan raken!

Met de stemhamer gebruik ik altijd de ronde kant, omdat je hiermee meer grip hebt op waar je slaat. Ik raad dus af om de puntige/scherpe kant te gebruiken.

Voor het stemmen van mijn Kalimba, gebruik ik altijd de tuning app DaTuner op mijn smartphone. Deze is helaas alleen beschikbaar voor Android telefoons. Een Tuner app voor IOS die overeenkomt met DaTuner is InsTuner. Het handige van deze apps, is dat ze duidelijk en op een simpele manier laten zien of de toon te hoog of te laag is.

Het stemproces

Voor het stemmen raad ik aan om tong voor tong en van het midden naar buiten te werken. Hierbij is het goed om te weten dat de toonladder bij een Kalimba begint in het midden, bij de C1. Wanneer je hierna steeds om en om links en rechts de volgende tong aanslaat, moet je de toonladder horen. De welbekende Do re mi fa so.

Het is tijdens het stemmen goed om te letten op de letters op de Kalimba en de letters die je op je scherm ziet. Deze moeten namelijk matchen. Wanneer je een C toon aanslaat, moet er op je beeldscherm ook een groene C verschijnen.

Noot is te laag

Bij DaTuner wordt de noot in het geel aangegeven wanneer deze te laag is. Door de gele balk onder de letter, zie je ook hoe veel de noot afwijkt van de gewenste toonhoogte. De graadmeter geeft aan onder de nul te zitten en dit betekent dat hij de toon hoger moet.

Wanneer de noot te laag is, moet je onderaan je Kalimba tongen tikken om de noot omhoog te krijgen. Je duwt hem omhoog, om de noot hoger te maken.

Noot is te hoog

Is je noot te hoog (in dit geval bij de F), dan wordt hij in het rood/oranje aangegeven op de DaTuner app. Ook hierbij zie je in de balk onderin hoever de noot te hoog is. In dit voorbeeld hoeft de noot nog maar een klein beetje worden bijgesteld voordat hij juist is.

Je raad het eigenlijk al een beetje, om de noot lager te maken, moet je ervoor zorgen dat je tong een stukje naar beneden wordt getikt. Hiervoor moet je dus voorzichtig aan de bovenkant van de kalimba tong tikken.

Handig om te weten

Stemmen werkt het best wanneer je in een stille kamer bent. Probeer je Kalimba dus te stemmen met zo min mogelijk achtergrondgeluiden. Hierdoor kan de tuning app de exacte noten beter oppikken.

Noot wisselt

Het komt wel eens voor dat er tijdens het stemmen een noot is die je tuning app niet helemaal goed pakt. Hij geeft steeds een andere letter aan, of schiet van de goede letter naar de verkeerde letter. Het kan zijn dat de tongen naast de tong die je aan het stemmen bent mee vibreren. Of er is teveel achtergrondgeluid. Dit kan je tuning app oppakken.

Een oplossing hiervoor is het vasthouden van de twee tongen naast de tong die je aan het stemmen bent. Daarnaast pikt de tuning app de noot beter op wanneer je je Kalimba vlak boven je smartphone houdt.

Cijfers op de tuning app en de #

Iets waar ik aan het begin van in de war raakte tijdens het stemmen van m’n Kalimba was het kleine cijfertje die op mijn tuning app steeds in beeld kwam naast de letter. Deze matchte namelijk niet met de cijfer die bij mijn letters op de tongen van de Kalimba zelf staat.

Maar dit klopt! De cijfertjes die de app aangeeft bij de letters zijn helemaal niet relevant. Deze geven namelijk enkel aan in welke octaaf de noot is. Hier hoef je dus niet op te letten tijdens het stemmen. Dat ze niet matchen met de cijfers op je Kalimba tongen, is dus normaal.

Waar je wel op moet letten is dat er geen zwevende # bij je noten komt te staan. Dit betekent namelijk dat je noot in sharp is gestemd. Wanneer dit nodig is voor een liedje dat je wil gaan spelen, is het natuurlijk geen probleem. Maar wanneer je juist de ‘gewone’ toonladder wil hebben, is het niet de bedoeling.

Zoem en dode tongen

Het kan zijn dat je bij sommige noten een zoemend geluid hoort. Dit maakt het geluid minder mooi en kan best vervelend zijn. Gelukkig is het wel te verhelpen door de tong voorzichtig een klein beetje van links naar rechts te bewegen. Zie het alsof je een loszittende tand een beetje wiebelt. Na een beetje wiebelen is de zoem vaak verholpen.

Dode tongen zijn pas echt zonde. Je kunt ze detecteren door het verschil in geluid. Goed werkende tongen vibreren na het aanslaan door en geven langer aanhoudende tonen. Dode tongen daarentegen, slaan heel snel plat en geven een doffer geluid. Met name bij de vier buitenste tongen op de Kalimba wil het nog wel eens gebeuren dat deze dood zijn. Dit zit dan vaak al vanaf het begin in de Kalimba en is met stemmen ook niet te redden. Ik heb in ieder geval nog nergens iets gezien over dode tongen die weer goed zijn gaan werken.

Wil je meer leren over de Kalimba? Deze onderwerpen ga ik nog tackelen: